خبرگزاری مهر – گروه هنری آتیح مؤذن: هفته گذشته سوال مسابقه «مهیه» در شبکه های اجتماعی حاشیه ساز شد; سوالی در رابطه با دستورات اسلامی انتخاب تصویر یک فرد محجبه در شبکه های اجتماعی به دنبال سوالات مرتبط دیگر در همین مسابقه به سرعت به حاشیه ای جنجالی در شبکه های اجتماعی تبدیل شد.
این سوال اما سهیل مسابقه ای به نام «مهیه» در نظر گرفته است. اسداجرای آن را یک مسلمان آرژانتینی مقیم ایران بر عهده دارد و البته یک مشاور معنوی نیز در طول مسابقه او را همراهی می کند و در مورد سوالات شرعی توضیحاتی ارائه می کند. مسابقه ای که سعی می کند مباحث فقهی را در فضایی مفرح و به شکلی جذاب به مخاطب ارائه کند و اکنون حساسیت تخصصی تری روی سوالات می طلبد.
با حسین نصیری تهیه کننده مسابقه «مهیه» به بهانه انعکاس این سوال حاشیه ای درباره حجاب و انتخاب در فضای مجازی و محافل رسانه ای گفتگوی باز در این باره داشتیم که نتایج آن را در ادامه می خوانید
* اخیرا بحث رقابت در فضای مجازی حاشیه های زیادی پیدا کرده است. در مورد سوالات برنامه توضیح دهید و این سوال بر چه اساسی طراحی شده است؟
این سوال از ابتدا به اشکال مختلف در برنامه مطرح شده و فکر می کنم برای بار دوم مطرح شد. فقه فضای مجازی موضوع مفصل است و فقه او در مورد فضای مجازی زیاد صحبت می کند. ما حتی نمی توانیم خیلی چیزها را فاش کنیم و آنها را لو نمی دهیم و سعی کرده ایم هنجارهای اجتماعی بیشتری در برنامه پیدا کنیم. بالاخره یک مسلمان باید رفتار – اخلاق فضای مجازی هم احکام اسلامی دارد جواهرات مچ پا مدتی است که هیچکس به اسلام اعتقاد ندارد خوب تکلیف مشخص است.
* مثلاً الگوی سؤالات کتاب چگونه است؟ دارمی آیا شما به آن فکر می کنید یا خود عوامل برنامه ریزی می کنند؟
ما شورایی داریم که در آن از فقها استفاده می شود. اعضای این شورا ابتدا یک موضوع حقوقی را مطرح می کنند که مثلاً باید مطرح شود و بعد در تلویزیون در شورای نگارش که متشکل از دست اندرکاران رسانه است این موضوع مطرح می شود، زیرا بسیاری از اینها موضوع قابلیت پخش تلویزیونی را ندارد.
هر کدام از اینها در زمینه خاصی تخصص دارند. و بعد از انتخاب سرفصل ها توسط شورای فقهی به شورای نویسندگان که چهار نفر هستند می رود و سوالات را طراحی می کنند. سردبیر، رضا IOG برنامه است که همه این خروجی ها را تطبیق می دهد. به هر حال شما یا در مورد سفارش و فقه فعالیت ها شما نمی سازید فقه در مورد این چیزها است اگر بسازید.
*اما نمی توان به همه احکام نظر مطلق و قاطع داشت، حتی خود علما در برخی موارد به ویژه در مورد حاضر در احکام اختلاف دارند.
با تماس تماس گرفتم ناهمسان من بوده ام و اگر این را با قاطعیت بگویم، زیرا هر موردی در برنامه کار سختی است و به خوبی توضیح داده شده است. و هنوز بینندگان مهیا هم راضی هستند. شما فقط یک عکس دیده اید اما توضیح کارشناس ما را در هنگام پرسیدن این سوال نه چون کسی آن توضیحات را پخش نمی کند. این سوال اینجا هیچ سوال اشتباهی وجود ندارد. همچنین در برنامه سعی می کنیم به گونه ای سوالات را مطرح کنیم که در بین علما دچار اختلاف نشویم.
* مثلاً در این مورد انتخاب به تصویر کشیدن یک فرد بدون حجاب به این معنی است که شما اشاراتی به آن دیده اید بار نظر دادند و اجماع داشتند؟
اصولی در فقه وجود دارد که بر اساس از متعهدله می خواهد که اقدام کند. مثلا شما فکر می کنید آقای مکارم می گوید موسیقی شزاریان حلال است یا محسن چاوشی وارد مثال می شود؟ فقه ما یکی از راه هایی است که آن را به فرد تحمیل می کند. یک آهنگ ممکن است برای شما حلال باشد اما برای من حرام.
* یعنی چنین طرحی یک سوال و عزم پاسخ دقیق به این نتیجه اجتهاد خودتان بود؟ به زبان خودت آقای مکارم یا غیره مرجع وارد مصداق نمی شود. اما شما وارد چیزهایی شدید که احتمالاً خیلی سطحی بودند…
نظر شماست این را می توانید در مورد بسیاری از احکام اسلامی بگویید. ممکن است افرادی باشند که اسلام را سطحی می گیرند. ولی خوب دین ما قوانینی دارد که در مورد رفتار یک فرد در فضای مجازی اعمال می شود اثر منتقل کردن است
* منتقدان دلسوز این برنامه معتقدند در جایی که مخاطب به مسائل مهم زندگی دینی توجه می کند، نمی تواند در تلویزیون موضوع سوال باشد…
بله اگر همه صدها سوال مهیا هم همینطور بزرگ شد من حرف شما را قبول کردم. ولی موضوع بسیاری در مورد موضوعات مختلف پیشنهاد شده اند و بخش های مختلف زندگی اجتماعی افراد را پوشش می دهند. توجه داشته باشید که قضاوت در مسابقات تلویزیونی کار سختی است. چرا که ما با محدودیت های فقهی مواجه هستیم که در رسانه ها قابل ارائه است. از آنجایی که ما در رسانه های عمومی هستیم، نمی توانیم در مورد مسائل زندگی قضاوت زیادی داشته باشیم. البته این نکته به این معنا نیست که نباید این مسائل مطرح شود، اما مثلاً آیا می توان برای خانم ها مقررات خاصی مطرح کرد؟ نه ولی بعد از افزایش سوال و قضاوت فقهی تنها سوالی است که مورد توجه افرادی قرار گرفته است که هرگز برنامه را ندیده اند و خود را شنونده احکام زندگی دینی نمی دانند.
یکی از مخاطبین آن شب برای تشکر از او تماس گرفت و گفت که با همسرش مشکل دارد که چرا از زنان عکس می گیرد. انتخاب و حتی گفت که زندگی اش در حال سقوط است *و چقدر باید بر اساس مسائل روزمره و مسائل مربوط به جامعه باشد؟
با این حال در «محیا» سعی کرده ایم دست اندرکاران جامعه را بیان کنیم. در مورد این مشکل انتخاب شاید شما درگیر این عکاسی نبوده باشید، اما یکی از آشنایان آن شب زنگ زد و از او تشکر کرد و گفت همسرش با او در عکس گرفتن از زنان مشکل دارد. انتخاب و حتی گفت که زندگی اش در حال سقوط است. او هم همین برنامه را دارد تلویزیون همسرش را هم نشان داد.
* یعنی این شخص با دیدن چنین سوالی می پرسد اثر طول می کشد؟
حالا یا متأثر، تحت تأثیر، دچار، مبتلا ممکن است اتفاق بیفتد یا نباشد. می خواستم بگویم این موضوع یکی از مسائل روز است و افراد زیادی درگیر آن هستند. شاید برات مهم نباشه
* البته حرف من این است که این سوال به حاشیه تبدیل شده است اثر تاثیر مثبتی بر دانش حاکمیت داشته باشد…
مدل ‘مهیا’ عمدتاً برای کسانی است که وابسته هستند دین پذیرش ما در کنار کسانی هستیم که سبک زندگی دینی را انتخاب کرده اند و در قالب مسابقه شریعت را به آنها یادآوری می کنیم. بنابراین «مهیه» برنامه ای است که مخاطب خاص خود را دارد، مخاطبی که می خواهد فقه و سبک زندگی اسلامی بیاموزد. حال بحث اصلی در مورد افرادی است که اصلاً این قانون را رعایت نمی کنند یک اثر یا نتیجه خیر
* البته شما حق دارید به این راحتی بین مخاطبان خود مرز بکشید. مشکل اینجاست که صداوسیما ما برای کسانی که تکلیفشان چندان روشن نیست یا برای کسانی که خارج از فقه دین و مسائل شرعی را زیر سوال می برند برنامه ای ندارد.
با این حال، من فکر می کنم که برعکس است. بسیاری از برنامه های سازمان بر این موضوع تاکید دارند یک مدل وجود ندارد و نمی توان با اطمینان گفت که مخاطبان آن چه کسانی هستند. بیشتر مسابقات تلویزیونی در مورد سرگرمی است. دو هفته پیش به عروسی رفتم و پسری را دیدم که می گفت سی و چند ساله است مدیر است مدرسه ای در خلق و خوی و هر بار که برنامه شروع می شود، آن را می بیند و نکاتی را یادداشت می کند و با بچه های دبیرستانی در میان می گذارد. این برای من جالب بود و پرسیدم که آیا این را به 162 گفته است که گفت زنگ زد و گفت محیا یک تماس خنده دار با او دارد. وی بر برنامه های دیگر تاکید کرد مشکل او نمی کند…
* من نه تنها از منتقدان این برنامه هستم، بلکه معتقدم این نوع نمایش از ضروریات تلویزیون است. مخصوصا اینکه ما همیشه Nyayashastra را به صورت خشک و رسمی با میز و اسپیکر تقدیم می کنیم و اکنون در قالب مسابقه ارائه کرده اید. اما سوال من این است که آیا در چنین مواردی نباید حساسیت بیشتری روی طرح سوال وجود داشت؟
آره. بدون غلط املایی هیچ کس به قطار ساکن سنگ پرتاب نمی کند. ما در بیش از دوازده قسمت از برنامه و صدها هزار قسمت بوده ایم سوال در برنامه ای که در نظر گرفته ایم. شاید وقتی دیگر اینجوری بود حاشیه ای نخواهد بود.
* اما آیا هنوز این سوالات را از مشکلات جامعه می دانید؟
می پرسم چند برنامه تلویزیونی مشکل جامعه است؟ این است مثل تو شما بگو?
* حتماً می خواهیم در مورد برنامه های سازمان به صورت کلی صحبت کنیم، شاید پاسخ این سوال حجم زیادی داشته باشد، اما در حال حاضر در مورد نمونه برنامه شما صحبت می کنیم.
ببینید ما هرگز نمی توانیم طرف مقابل را راضی کنیم. خداوند به پیامبر هم می گوید تو نمی توانی همه را راضی کنی.
* فکر نمی کنید این یک فرافکنی است؟ به نظر شما صد قسمت از برنامه را تماشا کرده اید، چرا واکنش منفی نشان ندادند؟
حتی یک نفر که مخاطب من است به من نگفته که کار اشتباهی انجام داده ام، مثلاً مخاطبان من در کانالی که پورنوگرافیک محسوب می شود حضور ندارند. ما همیشه می خواهیم منطقه خاکستری را در تلویزیون اندازه گیری کنیم و برنامه هایی از این دست می سازیم. من نمی گویم این چیز بدی است، اما سطوح مختلف برنامه برای مخاطبان خاص لازم است.
* در کل اینها اتفاقات مفرح، مذهبی یا غیر مذهبی هستند! شما باید برنامه خود را با یک برنامه کاری مذهبی مقایسه کنید که احتمالاً مدل سرگرمی مذهبی در تلویزیون است که دیگر نداریم.
ببینید مسابقه محیا می توانست یک میز و دو صندلی باشد و اسمش جلال حکم یا سمت خدا بود. اما الان یک نمایش سرگرم کننده است و مخاطبان خوبی هم دارد.
*الان مخاطب شما بیشتر از نمایش خداست؟
مقایسه برنامه ای که 15 سال پخش شده کاملا اشتباه است… شما می توانید قسمت های افتتاحیه بسیاری از برندها یا برنامه های سلبریتی را تماشا کنید، ممکن است اصلا قابل تحمل نباشد. این قیاس درست نیست چون ما چنین برنامه ای را در تلویزیون ندیده ایم.
بسیاری از کسانی که انتقاد می کنند، اسلام را نقد می کنند، چون چیزی شبیه به آن از تلویزیون پخش نمی شود. * بله، من هم موافقم، نباید مقایسه شود. آیا این بدان معنی است که شما اکنون در حال انجام آزمون و خطا هستید؟
نه تکلیف من مشخص است من برنامه ای را اجرا کردم که مسائل اجتماعی بر اساس دین را برجسته می کرد. ما در مورد دیدگاه اسلام در مورد محیط زیست صحبت می کنیم. بسیاری از این منتقدان اسلام را نقد می کنند نه اینکه مثلاً چنین چیزی از تلویزیون پخش شود.
* بنابراین کسانی که نمایش را نقد می کنند، وقتی بینندگان می خواهند نکات اصلی آنها را ببینند، به معنای انتقاد از اسلام هستند …
من فکر می کنم شما چیز زیادی از این برنامه را نمی بینید. همه مباحث فقهی را مطرح کرده ایم و تاکید کرده ایم که مباحث عملی مؤثر است. با یکی از کارگردان های تلویزیون آرزو داشتم. من اصلا فکر نمی کردم این فرد مذهبی باشد و بعد به من گفت که با پسرش محیا را تماشا می کند و بعد با هم به سوالات مسابقه پاسخ دادند. برایم خیلی جالب بود که کارگردانی این نمایش را بر اساس سرگرمی با فرزندش ساخته است.
* امیدوارم بتوانید تعدادی از آنها را نام ببرید.
نه من می توانم … اینها نظرات شخصی است. اما در نهایت تمایلی به ایجاد تفرقه در جامعه ندارم و چی ما هم گفتیم اشتباه نبود. حالا ممکن است بگویید زمان مناسبی برای طرح داستان نبود، من می گویم بین زمان ضبط و زمان پخش برنامه تفاوت وجود داشت.